Dochowanie należytej staranności w transakcjach krajowych może uchronić przed odmową prawa do odliczenia podatku naliczonego VAT
Ministerstwo Finansów i Krajowa Administracja Skarbowa wypracowały wskazówki pomocne urzędnikom skarbowym w ocenie dochowania należytej staranności w VAT przez przedsiębiorców. Najważniejsze przesłanki, którymi będą się kierować urzędnicy, prezentuje „Metodyka w zakresie oceny dochowania należytej staranności przez nabywców towarów w transakcjach krajowych”. Dokument ten określa kryteria, które powinny być brane pod uwagę przez organy podatkowe przy ocenie dochowania należytej staranności przez nabywców towarów w transakcjach krajowych udokumentowanych fakturą z wykazaną kwotą podatku od towarów i usług.
W realiach działalności gospodarczej może zdarzyć się sytuacja, w której przedsiębiorca nieświadomie weźmie udział w transakcji, która została zorganizowana w związku z popełnieniem przez inny podmiot oszustwa w zakresie podatku VAT. Dyrektywa RE 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 roku jasno określa, że w takiej sytuacji podatnik traci prawo do odliczenia podatku naliczonego z transakcji, w której doszło do nadużycia. Warunkiem odebrania mu tego prawa jest udowodnienie, że podatnik wiedział lub przy zachowaniu należytej staranności powinien wiedzieć, że transakcja ta służy oszustwu lub nadużyciu w zakresie VAT.
Zachowanie należytej staranności to w praktyce gospodarczej kontrola szeregu kryteriów formalnych i transakcyjnych (operacyjnych), dokonywana w momencie rozpoczęcia współpracy z nowym kontrahentem, a także okresowe monitorowanie tych kryteriów w trakcie trwania współpracy.
W celu dochowania należytej staranności w zakresie kryteriów formalnych, podatnik powinien zweryfikować swojego kontrahenta w KRS lub CEIDG – pod kątem wpisu do rejestru, zakresu działalności i sposobu reprezentacji oraz na Portalu Podatkowym – pod kątem statusu podmiotu VAT. Następujące przesłanki mogą wskazywać, że podatnik nie zweryfikował swojego kontrahenta w stopniu wystarczającym:
- kontrahent nie jest zarejestrowany w KRS lub CEIDG – jeśli rejestracja jest wymagana w przypadku tej działalności lub została zadeklarowana przez kontrahenta,
- kontrahent nie jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny,
- kontrahent na moment transakcji znajduje się w wykazie podmiotów, które zostały wykreślone przez naczelnika urzędu skarbowego z rejestru VAT lub nie zostały na niego wpisane,
- kontrahent nie posiada lub nie przedstawił (pomimo żądania podatnika) wymaganych koncesji i zezwoleń,
- osoby reprezentujące kontrahenta nie posiadają odpowiednich pełnomocnictw.
W przypadku kryteriów transakcyjnych, za nietypowe, wskazujące na istnienie ryzyka udziału w oszustwie, można uznać poniższe sytuacje:
- podatnik nie ponosi ryzyka gospodarczego i/lub nie angażuje żadnych własnych środków finansowych w daną transakcję,
- podczas finalizacji transakcji kontrahent zachęca do płatności gotówką,
- cena towaru zostaje obniżona poniżej 15.000 PLN na potrzeby płatności gotówką,
- transakcja zostaje sztucznie podzielona na potrzeby płatności gotówką,
- podatnik proszony jest o dokonanie zapłaty za towar na dwa odrębne rachunki bankowe, rachunek podmiotu trzeciego lub rachunek zagraniczny,
- cena towaru oferowanego podatnikowi przez kontrahenta znacząco odbiega od ceny rynkowej (bez ekonomicznego uzasadnienia),
- termin płatności lub inne warunki transakcji zaproponowane przez kontrahenta znacznie odbiegają od przyjętych w danej branży,
- kontrahent oferuje sprzedaż towarów z branży innej niż ta, w której działa, chyba że jest to związane ze zmianą profilu jego działalności,
- kontakt z kontrahentem nie jest odpowiedni dla okoliczności danej transakcji (kontakt wyłącznie za pośrednictwem komunikacji elektronicznej, wyłącznie w języku obcym, brak możliwości osobistego spotkania z osobą reprezentującą kontrahenta, brak siedziby/oddziału w Polsce),
- kontrahent posiada siedzibę lub miejsce prowadzenia działalności pod adresem, pod którym brak jest oznak prowadzenia owej działalności,
- dostarczane towary są niezgodne z wymogami jakościowymi, określonymi w przepisach powszechnie obowiązujących,
- ogólna sytuacja gospodarcza kontrahenta jest niewspółmierna do wielkości przeprowadzanych transakcji, np.: kontrahent posiada rażąco niski kapitał zakładowy, nie posiada zaplecza organizacyjno-technicznego (biura, magazyny, pracownicy) i/lub strony internetowej.
W sytuacji gdy podatnik pozytywnie zweryfikował przesłanki formalne i nie zachodzą inne niekorzystne okoliczności transakcyjne, a dodatkowo płatność na rzecz kontrahenta zostanie zrealizowana przy wykorzystaniu mechanizmu podzielonej płatności, wówczas należy uznać, że podatnik dochował należytej staranności.
Należy jednak pamiętać, że przedstawiona wyżej lista nie ma charakteru zamkniętego, a organy podatkowe mogą w swojej ocenie uwzględnić również inne okoliczności transakcji oraz podjęte przez podatnika działania.
Więcej informacji na temat metodyki dochowania należytej staranności można znaleźć pod adresem: